Wat kunnen ze boos zijn. Of driftig. Vaak van het ene op het andere moment. En wat is het soms lastig om te weten wat er dan helpt en wat je kunt doen voor je kind. Niet in de laatste plaats omdat je zelf nou eenmaal ook je emoties hebt en de boze buien van je puber doorgaans niet ontstaan op de momenten waarop jij heel zen bent en alle tijd van de wereld hebt.

Boze buien horen erbij. Boos worden is een manier om spanning te ontladen, om machteloosheid, onzekerheid of onmacht te uiten, om behoeften, wensen en grenzen te ontdekken. Boze buien horen bij de identiteitsontwikkeling van een puber. Realiseer je goed: al lijkt de aanleiding tot een boze-puberbui in onze ogen vaak klein en onbenullig, voor je kind zal dat heel anders zijn! Door middel van boosheid vraagt je puber aandacht voor een behoefte die hij heeft. Geloof me, als hij dat op een andere manier kon doen, dan deed hij het wel. Dat lukt soms gewoon niet. De boze bui staat dan voor een behoefte die knel zit.

De behoefte aan verantwoordelijkheid, rust aan zijn hoofd, gelijkwaardigheid en voor vol aangezien worden, vrijheid, structuur of ruimte – vaak heeft je kind niet eens door welke behoefte erachter zit, en in zijn onmacht, frustratie, onzekerheid of machteloosheid weet hij geen andere manier dan boos te reageren. Thuis kan je puber helemaal zichzelf zijn en dus laat hij over de dag opgebouwde emoties als hij thuiskomt lekker op jou of zijn zusje los. Ongeremd boos worden op je vader, moeder of zusje is veilig. Tenslotte kunnen vriendjes verdwijnen, kan je verkering het uitmaken, maar je eigen familie laat je ‘nooit’ in de steek. Die blijft. Heel veilig dus om lekker tegen aan te schreeuwen!
Als jij en/of je puber oververhit of boos zijn, dan werkt er meestal niks meer. Soms kun je het ontploffen voorkomen door effectief met je puber te communiceren, zoals we in een eerder hoofdstuk zagen. Vaak is afkoelen en eerst tot rust komen de oplossing.

Om pubers te leren met hun boosheid om te gaan of om een volgende keer anders te reageren, moeten we ze de ruimte geven om zich te uiten, zonder dat we invullen of oordelen. We kunnen pubers helpen om helder te krijgen wat er echt aan de hand is en om met hun emoties om te gaan.

Tips voor eerste hulp bij emoties van je puber

Maak handige keuzes houd ze voor je.
Op sommige momenten kun je ervan uitgaan dat de kans groot is dat je puber boos wordt als jij ’m plaagt, te veel van hem vraagt of op zijn gemopper ingaat. Vooral als hij heel moe is, na een lange dag of als hij chagrijnig is. Daar is-ie weer: choose your battles! Kies soms gewoon een handiger moment uit of laat iets even helemaal lopen! Of geef hem gewoon even wat ruimte of een vluchtige kus.

Erken (en benoem) de gevoelens van je puber
Je zoon is de klas uit gestuurd. Logisch en eigen stomme schuld, denk je, hij zat te klieren. Je dochter heeft ruzie met haar beste vriendin. Ach, denk je, die vriendin is toch een naar kind. Het is goed als ze elkaar niet zo vaak meer zien. Natuurlijk mag je deze gedachten hebben, maar ze voor je. Althans, in eerste instantie. Straf krijgen is nooit leuk, ook al heb je het aan jezelf te danken. Ruzie hebben met je beste vriendin is altijd pijnlijk. Erken de frustratie of het verdriet van je puber en beschuldig of bagatelliseer niet. Zeg bijvoorbeeld: ‘Ik kan zien dat je baalt’ of : ‘Ik zie hoe verdrietig je nu bent.’ Of je volstaat met een neutraal tot bevestigend ‘Hmmmm…’
Wie zich erkend voelt in zijn gevoelens, is eerder bereid gesprek en komt sneller tot rust. Achter elke reactie zit een reden: een wens of een onderliggend gevoel. Het helpt heel goed als we die voor ons kind verwoorden en er laten zijn. Elk gevoel mag er zijn toch? Alleen niet elk gedrag waarmee ze dat gevoel uiten, daar kun je op corrigeren. Het haalt een laagje van de emotie af als we begrip tonen voor het gevoel dat er speelt.

Gedrag is nooit zomaar
Meestal zit er achter die boze puber, chagrijnige bui bij thuiskomst of het ruzie zoeken met zijn broertje een heel andere emotie. Een reden die het gedrag best verklaart. Misschien is het irritant, maar als je bedenkt dat er wat anders mee kan spelen en je staat daarbij stil, dan kun je vast meer van je kind hebben. Het kunnen, zoals je inmiddels weet, in het geval van een puber gewoon hun opspelende hormonen in combi met hun groeiende hersenen zijn, maar wellicht gaf het meisje waar hij verliefd op is niet thuis of is er iets vervelends gebeurd op school. Of is er spanning vanwege een proefwerkweek. Lang niet altijd kom je daarachter en dat hoeft ook niet. Het beseffen is al voldoende.

Versterk de band met je puber
Moeilijk gedrag van een kind kan voortkomen uit een gebrek aan verbinding. Kinderen die zich verbonden voelen, voelen zich ook uit zichzelf meer geneigd om coöperatief en inlevend te zijn. Door regelmatig genoeg tijd voor je puber te maken, door samen te kletsen, te lachen en goed naar hem te luisteren versterk je deze band en zorg je dat hij zich veilig en fijn bij je voelt en meer met je deelt. En vooral dat hij weet dat hij bij je terecht kan, met al zijn emoties en buien. Al zal hij niet altijd bij je komen in deze leeftijdsfase, weten dat het wel kan, is een heel erg belangrijk basisgevoel voor je kind!

Wees een voorbeeld
We bespraken al dat hoe kalmer wij reageren, hoe eerder je kind weer tot bedaren komt. Door zelf vanuit rust en kalmte te reageren laat je bovendien ook zien hoe hij dat kan doen als hij emotioneel is. Zo ben je dus het voorbeeld dat je graag wilt zijn! Maar dat geldt ook voor andere emoties. Hoe ga jij om met irritatie? Hoe los jij met je partner of een vriendin een ruzie of conflict op? Uit jij je verdrietige emoties als die er zijn?

Praat je erover?
Laat je kinderen zien dat alle emoties er mogen zijn, dat ze bespreekbaar zijn. Dat helpt ze te ervaren en te snappen dat bijvoorbeeld praten over verdriet, gedoe en rotgevoelens kan helpen.

Wees niet bang voor emoties!
Accepteer de emoties van je kind en laat ze er op momenten ook gewoon zijn. Hoe meer een kind ze mag uiten en zich daar veilig in voelt, hoe minder opgekropte emoties en uitbarstingen. Zorg dat je er bent voor je kind, zodat hij zich veilig voelt en weet dat hij met al zijn emoties bij jou terecht kan. Vaak zorgen onze goedbedoelde reacties of relativeringen er alleen maar voor dat het erger wordt en langer duurt. Even laten uiten en echt laten voelen dat het oké is, helpt meestal beter.

Niet de emotie, maar het gedrag begrenzen
Toestaan dat een kind gevoelens heeft, is iets anders dan de acties toestaan die uit die gevoelens voortkomen. Emoties mogen er altijd zijn, maar niet elk gedrag dat een kind daarbij laat zien. Het is aan ons om een kind te helpen dat te leren.

Reminder
Een mooie bekende uitspraak is: ‘Kinderen hebben je het meest nodig als ze dat het minst lijken te verdienen.’ Een mooie reminder om je puber op die momenten te helpen en in verbinding met hem te blijven in plaats van boos te worden of hem weg te sturen.

Sta stil bij de goede momenten
Bedenk een tijdje elke avond wat er die dag allemaal goed is gegaan en wat leuk was. In plaats van te focus-sen op de lastige momenten of op de keren dat je onnodig uit je slof schoot, focus je op de momenten die leuk waren en op wat goed ging.
In het verlengde daarvan: richt je heel bewust op de dingen die je puber wél goed, leuk of makkelijk doet! Beschrijf het gedrag dat je fijn vindt en vertel wat het positieve effect op jou of anderen is. Dat helpt voor je puber en zijn gedrag, maar ook om zelf de zonnige kanten te blijven zien!
Het is dus heel belangrijk om er als ouder echt te zijn, ondanks dat je je soms afgewezen voelt of boos kunt worden door dat irritante gedrag van je puber.

  • Wat werkt bij jouw puber het beste of in ieder geval een beetje als hij boos en oververhit is? Denk er eens over na en vraag het ook je puber zelf eens! Jullie bedenken vast van alles wat niet werkt, probeer dat te vertalen naar wat er dan wel werkt!
  • Wat moet je niet en vooral wel doen als hij boos wordt? Wat helpt en wat niet? Wat maakt hem nog bozer en waarvan wordt de boosheid minder? Wat kan hij zelf doen en wat kun jij doen? Hij kan zich bijvoorbeeld even terugtrekken, muziek luisteren, een spelletje op de computer doen, desnoods even de deur uit lopen. Misschien helpt het hem als jij hem even met rust laat, hem uit laat praten, luistert in plaats van preekt, enzovoort. Jullie zouden ook op een ander moment verder kunnen praten.
  • Maak samen afspraken over wat jullie doen in oververhitte situaties om die niet uit de hand te laten lopen.

Dit is een deel van een hoofdstuk uit het boek Pubers zijn leuk! geschreven door Tischa Neve.
Zie voor meer informatie over het boek.

Het boek direct bestellen via bol.com

Tisch Neve is kinderpsycholoog en opvoedkundige, moeder van Dim en pleegmoeder, en heeft waren lang ervaring in het werken met pubers. Sinds het tv-programma Schatjes (2006), waarin ze ouders coachte, richt ze zich met haar bedrijf Groot&Klein op het inspireren en ondersteunen van ouders en professionals bij het grootbrengen van kinderen.